Foto: Ben Wicks – Unsplash
We verwachten veel van leerkrachten. Naast dat ze ervoor moeten zorgen dat hun leerlingen goede cijfers halen, vinden we het ook hun verantwoordelijkheid om pesten in de klas te voorkomen en oplossen. Vaak zijn ze hier echter helemaal niet voldoende voor opgeleid. Bovendien is er nog relatief weinig wetenschappelijke onderzoek naar de rol van leerkrachten bij pesten gedaan, waardoor we helemaal niet goed weten wat werkt en wat niet werkt. Ondanks dat we allemaal willen dat pesten stopt, staan leerkrachten redelijk alleen bij het stoppen ervan.
Protocol
Pesten komt in vrijwel iedere klas voor. Het is inmiddels geen nieuws meer dat pesten ernstige gevolgen voor de slachtoffers kan hebben. In de afgelopen jaren is er meer aandacht voor dit probleem gekomen. Zo zijn scholen sinds de invoering van de Wet Veiligheid op School (2015) verplicht om een zogenaamd anti-pestprotocol te hebben. In dit protocol moet de school beschrijven wat ze allemaal doet om pesten tegen te gaan. Daarnaast gebruiken steeds meer scholen een anti-pestprogramma en heeft het Nederlands Jeugdinstituut (NJi) deze programma’s een aantal jaar geleden beoordeeld op hun effectiviteit waardoor scholen een beter onderbouwde keuze kunnen maken.
Averechts
In deze anti-pestprotocollen en anti-pestprogramma’s is een speciale rol weggelegd voor leerkrachten. Aangezien zij de meeste tijd doorbrengen met hun leerlingen, wordt van hen verwacht dat ze pesten voorkomen, signaleren én dat ze actie ondernemen als er in de klas gepest wordt. Dit blijkt echter een lastige opgave. Onderzoek laat zien dat leerkrachten het pesten niet herkennen, dat ze het niet serieus nemen en dat hun aanpak volgens hun leerlingen juist een averechts effect heeft.
Weinig aandacht
Een belangrijke verklaring hiervoor is dat veel leerkrachten niet voldoende zijn opgeleid om met pesten om te gaan. Tijdens hun opleiding ligt de nadruk vaak op vakken zoals taal en rekenen en is er maar weinig structurele aandacht voor sociale veiligheid in het algemeen en pesten in het bijzonder.
Opleidingen verschillen daarnaast in de manier waarop ze aandacht aan het onderwerp besteden: bij sommige opleidingen worden een of twee lessen aan het onderwerp besteed, bij andere opleidingen wordt er vanuit gegaan dat toekomstige leerkrachten tijdens hun stage wel leren hoe ze pesten moeten aanpakken.
Ontbrekende kennis
Dat er geen structurele aandacht voor pesten is tijdens de opleiding van leerkrachten is niet gek omdat er ook nog veel onbekend is over de rol die leerkrachten bij pesten spelen. Onderzoekers van de Rijksuniversiteit Groningen maakten onlangs een inventarisatie, een zogenaamde systematische review, van alle onderzoeken die naar de rol van leerkrachten bij pesten gedaan zijn en concludeerden dat we van veel factoren een beetje weten, maar dat er nog teveel onduidelijk is om leerkrachten echt goed te kunnen ondersteunen. Met andere woorden: we weten helemaal nog niet goed wat leerkrachten het beste kunnen doen.
Zoek het maar uit
We kunnen dus wel stellen dat leerkrachten eigenlijk alleen staan bij het stoppen van pesten. We trainen ze niet voldoende en kunnen ze ook (nog) niet vertellen hoe ze pesten het beste kunnen aanpakken. Tegelijkertijd verwachten we wél dat ze het pesten oplossen en kijken we ze erop aan als dat niet lukt. Het is belangrijk dat we onze verwachtingen bijstellen. Leerkrachten moeten signalen die wijzen op pesten serieus nemen, ze mogen hun kop niet in het zand steken, maar tegelijkertijd moeten we ook niet verwachten dat het ze lukt het pesten volledig uit te bannen. Daarvoor is het een te complex probleem en is er nog teveel over dit onderwerp onbekend.
Dit artikel is geschreven samen met Danelien van Aalst en verscheen in het Dagblad van het Noorden
Meer lezen? Lees hier mijn proefschrift over de rol van leerkrachten bij pesten.